Οδυσσέας Ελύτης

Αγκιστριώτη Ειρήνη, Αλατζάκη Μυρτώ, Γκεζερλή Κωνσταντίνα, Γκίνου Ελένη,

Γκόνου Ευγενία, Γκρίλλα Σταυριάννα, Δέδε Μικαλία (Γ 1)

 Οδυσσέας Ελύτης. Φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης στις 2 Νοεμβρίου 1911 και πέθανε στις 18 Μαρτίου 1996 στην Αθήνα. Ο Οδυσσέας Ελύτης κατάγεται από την Λέσβο και τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στις Σπέτσες και στις Κυκλάδες. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές και μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του 1930. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό, ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης.

      Από τα πρώτα σχολικά του κιόλας χρόνια εκδήλωσε λογοτεχνικά ενδιαφέροντα στέλνοντας συνεργασίες στο περιοδικό Η Διάπλασις των Παίδων.

      Ο Ελύτης για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα έμεινε στο Παρίσι όπου παρακολούθησε μαθήματα στη Σορβόννη και ήρθε σε επαφή με πολλές προσωπικότητες της γαλλικής πνευματικής ζωής και με τους κυριότερους ποιητές. Ως πολίτης δεν παρέλειψε να δώσει το παρόν στις κρίσιμες στιγμές του έθνους αφού υπηρέτησε στο αλβανικό μέτωπο ως ανθυπολοχαγός την περίοδο 1940-1941.

     Ήδη πριν τον θάνατό του ο Ελύτης έχει λάβει πολλά σημαντικά και μεγάλα βραβεία όπως και διακρίσεις. Το 1960 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Η  κορύφωση της καριέρας του ήταν με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979 με το Άξιον Εστί ένα από τα σημαντικότερα έργα όλων των εποχών και από αυτά που τον διέκριναν.

     Το Άξιον Εστί αρχίζει να το γράφει το Νοέμβριο του 1950 στο Παρίσι. Θα το τελειώσει το 1959. Το Άξιον Εστί αποτελεί ένα από τα λογοτεχνικά αριστουργήματα. Αποτελείται από τρία μέρη: Η Γένεσις, Τα Πάθη και το Δοξαστικόν. Η Γένεσις χωρίζεται σε επτά ύμνους που ο καθένας αντιστοιχεί στις επτά ημέρες της βιβλικής δημιουργίας. Συγκεκριμένα, μιλάει για τη δημιουργία νησιών και θάλασσας μέσα από το αιγαιοπελαγίτικο τοπίο. Στο Δοξαστικόν κορυφώνεται δοξαστικά η όλη σύνθεση με τον ποιητή να δοξάζει τα καθημερινά πράγματα και

κυρίως το σενάριο της ζωής του κάθε ανθρώπου. Υμνεί την Ελλάδα, την ποίηση, την αιωνιότητα συλλαμβάνοντας μέσα από τα έργα του τα μυστήρια που την διακατέχουν και προσπαθεί να ανακαλύψει λεπτομέρειες των πραγμάτων που περιέχουν το νόημα της ζωής.

     Αφήσαμε τελευταίο όμως τα Πάθη -ενώ είναι το δεύτερο κομμάτι του Άξιον Εστί- αφού αποτελεί από τα ομορφότερα αποσπάσματα της σύνθεσης. Ο ποιητής μέσα από τις δικές του εμπειρίες συνθέτει το ποίημά του. Η ελευθερία και η μνήμη τα κύρια στοιχεία του. Στα Πάθη ο Ελύτης αναδεικνύει την σημασία της μνήμης στον Αγώνα του ελληνικού λαού, για την επιβίωση και την ελευθερία του. Αναφέρονται στον πόλεμο του 1940 και στην οδυνηρή εμπειρία της Κατοχής και παραλληλίζονται με τα Πάθη του Χριστού.

    Αναφέρεται, επίσης, στα βουνά της Ελλάδας και τοποθετεί την φωτιά της μνήμης να καίει μέσα από το φως της , να περνάει ζωντανή η ελληνική ιστορία. Τα Πάθη λοιπόν αρχίζουν κάπως έτσι « Τα θεμέλια μου στα βουνά και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους και πάνω τους η μνήμη καίει, άκαυτη βάτος ». Τα βουνά είναι τα βάσανα που σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους, το χρέος και η ανάγκη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση το χρέος και η ανάγκη ζουν την ώρα τους στα βορειοηπειρωτικά βουνά. Σε αυτό το χρέος και σε αυτή την ανάγκη. Σε αυτήν την αποστολή, έχει τάξει η ζωή τον ποιητή και ο ποιητής την ζωή του, η συγκεκριμένη μοίρα τον έταξε στην Αλβανία. Η δύναμη όμως της μνήμης μάς αναγκάζει, μία αγία προσταγή που αν και καίγεται μέσα στις φλόγες των παθών ποτέ δεν γίνεται στάχτη. Η μνήμη είναι τόσο βαριά όσο τα βουνά αλλά παράλληλα λυτρωτική όσο η φωτιά που καίει στην κορυφή τους. Διότι αυτή η μνήμη είναι η Παράδοση που αδελφώνει το παρόν δηλαδή την Πίνδο με το παρελθόν δηλαδή

τον Άθω, όπως λέει παρακάτω στο ποίημά του. Κι εδώ είναι αυτό που αναφέραμε νωρίτερα, ο παραλληλισμός με τα Πάθη του Χριστού και την ορθοδοξία. Η φράση « άκαυτη βάτος »εξάλλου παραπέμπει στην Παλαιά Διαθήκη. Έτσι « ταράζεται ο καιρός κι απ' τα πόδια τις μέρες κρεμάζει », οι άνθρωποι θυσιάζονται στον πόλεμο προκειμένου να ελευθερωθούν.

    Ο ποιητής γυρίζει πίσω τον χρόνο, στις εποχές του πολέμου, επιδιώκοντας να μας υπενθυμίσει ότι η ελευθερία μας αποκτήθηκε με αίμα και θυσίες. Από τα κόκαλα βγαλμένη, των Ελλήνων τα ιερά. Με δύο ρητορικές ερωτήσεις έπειτα ο ποιητής περιγράφει στρατιές δικαίων να ανεβαίνουν την άβυσσο δίπλα στην καινούρια γενιά. Με το τέλος των νικηφόρων πολέμων η ζωή αλλάζει « τ' ουρανού το πρόσωπο γυρίζει » και οι εχθροί τρέπονται σε φυγή « κι οι εχθροί μου έφυγαν μακριά».Έτσι, η ελευθερία σαν Αναστάσιμη Πασχαλιά κάνει την εμφάνιση της. Στους επόμενους στίχους ο ποιητής χρησιμοποιεί  για έμφαση την αντωνυμία « εσύ » και πλέκει τον ύμνο της μνήμης. Εδώ, γίνεται αναφορά στον λαό που ξέρει να γεννά άνδρες και μάρτυρες και που όσο φτάνει η ιστορική μνήμη μιλά για πάθη τα οποία καταλήγουν πάντα στην ανάσταση. Με τους στίχους « αγγίζεις το νου μου και πονεί το βρέφος της Άνοιξης » φαίνονται οι σκέψεις που έρχονται στο μυαλό μας γεμάτες με τον πόνο και την οδύνη της γέννας που ετοίμασε η άνοιξη, δηλαδή τα βάσανα και τις κακουχίες του πολέμου (χειμώνας) πριν τον ερχομό της ελευθερίας και της χαράς (άνοιξη). Είναι αυτή η δύναμη που οπλίζει το χέρι του και φέρνει φως και λάμψη στο σκοτάδι. Είναι η δύναμη που καταδικάζει την αθωότητα στο χέρι του να δείχνει μόνο μία οδό: Την οδό που οδηγεί μέσα από τη θυσία στη δόξα, που έχει απολιθωμένη την αίγλη της επάνω στις χιονισμένες κορυφές των ελληνικών βουνών, τα χιονόδοξα βουνά όπως τα αναφέρει ο ίδιος. Η μνήμη αυτή μπορεί να περάσει μέσα από την φωτιά για να φτάσει στην λάμψη, στην λύτρωση. Όμως τι τα βουνά; Ποιος και τι στα βουνά; Γιατί εκεί είναι τα θεμέλια του λαού του. Τα βάσανα του χρέους που κάθε λαός σηκώνει στον ώμο του και ο δικός του λαός σηκώνει, αφήνοντας την μνήμη να καίει.. Ακοίμητη φλόγα..άκαυτη βάτος!!! Έτσι, κλείνει ο Ε' Ψαλμός των Παθών κυκλικά.

     Τελειώνοντας όμως θα πρέπει να αναφέρουμε πως ο Οδυσσέας Ελύτης ήταν η κινητήριος δύναμη του Μίκη Θεοδωράκη στο ξεκίνημα της έντεχνης λαϊκής του μουσικής που αποτέλεσε σταθμό για το έργο του. Ο ίδιος είπε πως με την ολοκλήρωση του Άξιον Εστί έφτασε σ’ ένα τέρμα το οποίο θα πρέπει να είναι μία αρχή. Επίσης κάποτε έγραψε πως το ελαφρό τραγούδι μας κάνει να ξεχνάμε, το λαϊκό να θυμόμαστε. Αυτή την μνήμη του λαού ήθελε κυρίως να αφυπνίσει και να οξύνει.

http://www.youtube.com/watch?v=RKp0QfjqmGQ

     Είναι το χρέος που κάθε λαός σηκώνει στον ώμο του κι ο δικός του λαός, που μέσα του καίει, ακοίμητη φλόγα, η παράδοση της Ελευθερίας!!